Jaskra to często spotykana choroba oczu, która występuje zarówno u osób dorosłych, jak i u dzieci. Stąd też termin jaskra młodzieńcza, który dotyczy niecharakterystycznych objawów jaskry u młodych osób, na przykład gwałtownego rozwoju krótkowzroczności. Ponieważ jaskra może powodować poważne upośledzenie wzroku, a nawet całkowitą ślepotę, bardzo ważna jest jej wczesna diagnoza. Im szybsze rozpoczęcie leczenia jaskry, tym mniejszy uszczerbek na zdrowiu narządu wzroku. Nieleczona jaskra grozi nieodwracalnym zanikiem nerwu wzrokowego. Dlatego w razie podejrzewania u siebie objawów jaskry nie należy zwlekać z wizytą kontrolną u okulisty. 

Jakie są objawy jaskry? 

Jaskra została podzielona przez środowisko medyczne na różne rodzaje, które wymagają ukierunkowanego leczenia. Znana jest zatem jaskra z otwartym (szerokim) kątem przesączania oraz jaskra zamykającego się (wąskiego) kąta przesączania. Oba rodzaje jaskry mogą być pierwotne (zmiany obecne od urodzenia) lub wtórne (nabyte w wyniku rozmaitych czynników). Najczęściej spotykana, a zarazem łatwiejsza w leczeniu jest jaskra wtórna. Na jej występowanie wpływają między innymi: wiek, wcześniej występujące wady wzroku, choroby kardiologiczne, nadciśnienie tętnicze, retinopatia cukrzycowa, doznane urazy oraz wylewy. Zwykle jednak największy czynnik ryzyka jaskry stanowią predyspozycje genetyczne, dlatego warto regularnie badać wzrok, jeśli inne osoby w rodzinie chorują na jaskrę. Zazwyczaj obniżenie ostrości wzroku u osób chorych na jaskrę jest nagłe i nie należy go bagatelizować. Trzeba jak najszybciej skontaktować się z lekarzem. 

Jaskra z otwartym kątem przesączania, czyli tak zwana jaskra prosta, przez większość czasu przebiega bezobjawowo. Choć jest mniej uciążliwa w codziennym funkcjonowaniu, stanowi potencjalne większe niebezpieczeństwo dla wzroku, ponieważ podlega późnej diagnozie. Zwykle można zdiagnozować ją dopiero podczas badania oka w kierunku odchyleń, dlatego warto brać pod uwagę predyspozycje genetyczne do regularnej profilaktyki. Badania oczu pod kątem jaskry są nieinwazyjne i bezbolesne. W diagnostyce jaskry stosuje się między innymi badania: dna oka, pola widzenia, kąta przesączania i ciśnienia wewnątrzgałkowego. 

W przeciwieństwie do jaskry z otwartym kątem przesączania jaskra z zamykającym się kątem przesączania daje zauważalne objawy. Osoby chore doświadczają zamglonego widzenia i widzą charakterystyczne, tęczowe koła. Mogą doświadczać dotkliwych migren, które charakteryzują się ostrym bólem oczu oraz głowy. Przy jaskrze z zamykającym się kątem przesączania często występuje łzawienie oczu.  

Czy jaskrę można wyleczyć? 

Chociaż jaskra stanowi chorobę, która nie jest w pełni uleczalna, diagnoza jaskry to nie wyrok dla pacjenta. W takiej sytuacji ważne jest, aby jak najszybciej skorzystać z dostępnych form leczenia: farmakoterapii, zabiegu laserowego lub operacji hamujących postęp choroby i poprawiających jakość widzenia. Wczesne wykrycie jaskry stanowi ratunek dla wzroku. Chociaż choroba nie jest całkowicie uleczalna, nowoczesne metody leczenia jaskry skutecznie zapobiegają całkowitej utracie wzroku i znacznie polepszają komfort życia pacjenta. Co ważne, jaskrę można leczyć niezależnie od wieku pacjenta. Natomiast w zależności od rodzaju oraz stopnia zaawansowania jaskry stosowane są ukierunkowane leki przeciw jaskrze, zabiegi laserowe, a nawet operacje chirurgiczne. Główny efekt wszelakich form leczenia jaskry to zmniejszenie ciśnienia wewnątrzgałkowego, które odpowiada za postęp choroby. 

Jak leczyć jaskrę? Przede wszystkim farmakologia 

W kwestii takiej jak leczenie jaskry leki farmakologiczne odgrywają bardzo ważną rolę. Niezależnie od tego, czy pacjent przejdzie operację jaskry, czy też zabieg laserowy, zawsze konieczne jest stosowanie przeciwjaskrowych kropli do oczu oraz leków podawanych doustnie. Najczęściej stosowane w leczeniu jaskry substancje to prostoglandyny, pilokarpina, beta-blokery czy inhibitory anhydrazy węglanowej isympatykomimetyki. Hamują wydzielanie cieczy wodnistej oraz zwiększają jej przepływ z oka, co obniża ciśnienie wewnątrzgałkowe. Specjalne krople do oczu, a niekiedy także doustne środki farmakologiczne należy stosować zarówno przed, jak i po zabiegach operacyjnych i laserowych. W zależności od etapu leczenia okulista może modyfikować dawkowanie lub zmieniać rodzaje leków. Przy stosowaniu kropli przeciwjaskrowych ważna jest przede wszystkim samodyscyplina pacjenta. Dotyczy ona regularności, techniki oraz higieny podczas zakrapiania oczu. 

Profesjonalny zabieg na jaskrę  

Przy wczesnej diagnozie jaskry można zahamować rozwój choroby jedynie poprzez farmakoterapię. Jeśli jednak leczenie farmakologiczne jaskry okazuje się niewystarczające, okulista proponuje pacjentowi zabieg laserowy albo operację chirurgiczną. Jedną ze skutecznych, nowoczesnych metod leczenia jaskry jest trabekuloplastyka laserowa. Zabieg ten polega na wykonaniu delikatnych przypaleń tkanki beleczkowania w kącie przesączania oka. Za pomocą wiązki światła laserowego (argonowego lub diodowego) poszerzane są drogi odpływu cieczy wodnistej z oka. Przy jaskrze zamkniętego kąta rekomendowana jest natomiast irydotomia laserem YAG. Polega ona na rozcięciu podstawy tęczówki, co zmniejsza częstotliwość i uciążliwość ataków choroby. Zabieg z zastosowaniem nowoczesnego lasera stanowi doskonałą alternatywę dla operacji przeciwjaskrowej, szczególnie jeśli z różnych przyczyn pacjent nie kwalifikuje się do operacji.  

Specjalistyczne zabiegi laserowe przynoszą bardzo dobre efekty w przypadku leczenia jaskry wtórnej. Charakteryzują się wysoką precyzją, a w razie potrzeby mogą być powtarzane. Nie tylko operacje, ale także laserowe zabiegi leczenia jaskry są wykonywane w trybie ambulatoryjnym, co oznacza przyjęcie pacjenta do szpitala. Obie formy leczenia jaskry wykonywane są przy znieczuleniu powierzchni oka, dlatego są bezbolesne dla pacjentów. Operacja jaskry stanowi bardziej inwazyjną formę leczenia od zabiegu laserowego. Zwykle polega ona na wymianie za dużej soczewki oka na płaską, sztuczną soczewkę, dzięki czemu otwiera naturalną drogę odpływu. Jeśli oko ma trwale zrośniętą szczelinę kąta, podczas operacji jaskry można również wykonać w niej sztuczny odpływ. 

Zalecenia po operacji jaskry 

W kwestii takiej jak operacja jaskry rekonwalescencja ma bardzo duże znaczenie. Na leczenie operacji jaskry ma wpływ nie tylko sama operacja czy zabieg laserowy, ale także stosowanie się pacjenta do zaleceń rekonwalescencyjnych. Zbyt krótka opieka pooperacyjna może w znacznym stopniu zmniejszyć skuteczność zabiegu lub operacji, dlatego nie warto bagatelizować zaleceń okulisty. W pierwszych dobach po operacji lub laserowym leczeniu jaskry może pojawić się przejściowe pogorszenie ostrości wzroku, astygmatyzm, hipotonia, a także krwawienie. W związku z tym świeżo po operacji należy przez większość czasu przyjmować odpowiednią pozycję ciała: na wznak z lekko uniesioną głową. Absolutnie należy unikać schylania się oraz podejmowania wzmożonego wysiłku fizycznego.  

Po operacji jaskry pacjent ma nałożony na oko opatrunek, który może zdjąć dopiero po kilku godzinach lub następnego dnia po zabiegu. W ciągu pierwszych tygodni od operacji okulista może zalecić także stosowanie specjalnej osłonki na oko, która powinna być zakładana na noc, aby zapobiegać uciskowi oka podczas snu. Po operacji lub zabiegu laserowym konieczne jest miejscowe stosowanie antybiotyków, steroidów oraz niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Niektóre zabiegi przeciw jaskrze, na przykład filtracyjne, wymagają długotrwałej steroidoterapii, a w przypadku innych wynosi ona od 2 do 4 tygodni. Leczenie pooperacyjne i po zabiegach w znacznym stopniu ogranicza niebezpieczne podnoszenie się ciśnienia wewnątrzgałkowego, a także wystąpienie stanu zapalnego albo ewentualnej infekcji.  

Zarówno po operacji jaskry, jak i w całym procesie leczenia tej choroby szczególne znaczenie ma prawidłowy sposób aplikacji kropli do oczu. Należy zakrapiać je bezpośrednio do worka spojówkowego. Co ważne, podczas aplikacji kropli do oczu nie powinno się mrugać, aby krople nie zostały zassane do dróg łzowych. W czasie zakrapiania oka lub jakichkolwiek innych czynności wykonywanych dłońmi w jego obrębie należy dbać o higienę, zawsze mając czyste ręce. Regularne wizyty kontrolne pozwalają na bezpieczną weryfikację postępów leczenia. W wielu przypadkach krople do oczu należy stosować do końca życia 

Przeciwwskazania przy jaskrze 

Dla osób, u których została zdiagnozowana jaskra, czego nie wolno robić stanowi bardzo ważną informację. Przeciwwskazania przy jaskrze są liczne, jednak ich przestrzeganie gwarantuje bezpieczeństwo pacjenta i skuteczność w zapobieganiu postępowi choroby. W przypadku jaskry powinno się ograniczać czas spędzany przed ekranem komputera i smartfona. Ma to szczególne znaczenie po zabiegu i operacji, gdy rekonwalescencja jest bardzo ważna. Zmęczenie wzroku zbyt długim wpatrywaniem się w ekrany powoduje wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego, a to z kolei prowadzi do rozwoju choroby. W przypadku zaawansowanej jaskry odradzane jest także prowadzenie samochodu oraz innych pojazdów mechanicznych. Ubytki w polu widzenia stanowią zagrożenie dla kierowcy oraz jego otoczenia, mogąc prowadzić do wypadku drogowego. 

Pacjenci cierpiący na jaskrę powinni uważnie dobierać formy aktywności fizycznej. Najlepsze rozwiązanie stanowią ćwiczenia izometryczne, czyli wzmacniające mięśnie w pozycjach statycznych. Ciężki wysiłek fizyczny, taki jak jogging, szybkie marsze i ćwiczenia pobudzające układ krążeniowo-oddechowy, mogą być niebezpieczne dla narządu wzroku. Odradza się dźwigania ciężkich przedmiotów, aktywności seksualnej, uprawiania sportów wyczynowych, a także chodzenia na basen i siłownię. Ponieważ kofeina powoduje przejściowy wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego, nie powinno się pić kawy w nadmiarze. Podobnie należy postępować z alkoholem. Chorzy na jaskrę muszą rzucić palenie, które oprócz wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego, obniża poziom przeciwutleniaczy w organizmie i zwiększa wytwarzanie wolnych rodników tlenowych.